Beekdalbreed hermeanderen: Bouwstenen voor de 'Leidraad voor innovatief beek- en beekdalherstel'

Beekdalbreed hermeanderen: Bouwstenen voor de 'Leidraad voor innovatief beek- en beekdalherstel'

PFM Verdonschot, AA Besse-Lototskaya, JHF de Brouwer, JPC Eekhout and RGA Fraaije

STOWA 2012-36: 56 p., 2012

De optimale combinatie van beekdalbrede, samenhangende morfologische en hydrologische maatregelen biedt een effectieve uitkomst voor de verbetering van ecologische leefomstandigheden voor de KRW-kwaliteitselementen, het behalen van een gewenste KRW-ecologische waterkwaliteit in de beek en de gewenste verbetering van de natuurkwaliteiten in het beekdal. Het doel van het project Beekdalbreed Hermeanderen was om in de praktijk in beekherstelprojecten een gedempt afvoer- en een stabiel en gevarieerd habitatpatroon te realiseren door morfologische en hydrologische maatregelen in samenhang uit te voeren. In zes beekdalbreed uitgevoerde hermeanderingsprojecten en in zeven projecten waarbij dood hout is ingebracht is onderzocht welke hydrologische, morfologische, terrestrisch- en aquatisch-ecologische effecten optraden. Het hydrologische en morfologische onderzoek heeft laten zien dat afvoereffecten pas zichtbaar worden als lange (veel langere dan de onderzochte trajecten) trajecten worden gehermeanderd. Bij een project (Lunterse Beek) heeft hermeanderen geleid tot een gedempte dynamiek in de waterdiepte. Dit was het gevolg van de aanleg van een vrijwel horizontaal winterbed. Grote morfologische veranderingen treden alleen vlak na aanleg op. Kleine morfologische veranderingen treden zeer lokaal op. Het onderzoek naar de ontwikkeling van de beekdalvegetatie laat zien dat de meeste nieuwe soorten en zaden via overstroming met beekwater zich het herstelde gebied binnenkomen. Ten opzichte van niet herstelde beektrajecten is na 1 á 2 jaar al een toename in het aantal soorten te zien. Overstroming versnelt de kolonisatie van het beekdal. Een brede hydrologische dwarsgradiënt zorgt voor een biodiverse vegetatie. Het beekmacrofauna-onderzoek laat zien dat stromingscondities belangrijk zijn en dat hermeandering met verkleind p‑rofiel de stromingscondities en habitatheterogeniteit sterk verbeteren. Binnen de twee jaar na de hermeandering zijn meer rheofiele soorten en minder indicatoren voor stilstaand water aanwezig. Het inbrengen van dood hout is een zeer effectieve methode gebleken om plaatselijk de habitatheterogeniteit en stromingsvariatie in de beek te verhogen. Eén jaar na houtinbreng is duidelijk dat de veranderde habitatcondities gevolgen hebben gehad voor de macrofaunagemeenschap. In tegenstelling tot hermeanderen leidt inbrengen van dood hout niet tot een afname van het totaal aantal soorten en individuen. Inbreng van dood hout biedt daarmee veel perspectief om met behoud van bestaande waarden de beek te verbeteren. Het inbrengen van dood hout vergroot in sterke mate de robuustheid van het beeksysteem.